ترمومتر و مانومتر
این تجهیزاتی هستند که از آنها جهت اندازه گیری فشار و دما استفاده می شود. ترمومتر وظیفه اندازه گیری دما و مانومتر میزان فشار را اندازه گیری می کند. دما و فشار اهمیت بالایی دارند؛ به همین دلیل در ساخت بیشتر تجهیزات و دستگاه ها از ترمومتر و مانومتر استفاده می شود. در این مقاله قصد داریم ترمومتر و مانومتر را بررسی و کاربرد آنها را شرح دهیم.
مانومتر چیست؟
از مانومتر جهت اندازه گیری فشار آب یا سایر مایعات و گازها استفاده می گردد. معمولاً در ساخت دستگاه های مختلف از مانومتر جهت اندازه گیری فشار داخلی محفظه، مخزن، ظرف و … استفاده شده است.
مانومترها از لحاظ مدل، فشار کاری، قطر، فشار تست، محل اتصال و … انواع مختلفی دارند و از لحاظ شکل ظاهری به نوع مارپیچی، مورب، حلزونی، U و C تقسیم شده اند. مانومترها دارای صفحه ای کوچک هستند که قطر آنها می تواند از 4 تا 30 سانتی متر متغیر باشد.
با مانومتر می توان مایعات داخلی مخازن را اندازه گرفت و نیز از آن جهت اندازه گیری مکان اجسام معلق موجود در مایعات از جمله زیردریایی ها استفاده کرد. همچنین برای اندازه گیری جریان درونی یک لوله بکار می رود، این کار برحسب اختلاف فشار در بخش ابتدایی و انتهایی لوله صورت می گیرد. ترمومتر و مانومتر دو وسیله بااهمیت در انواع تجهیزات می باشند.
بررسی انواع مانومتر (از لحاظ اشکال)
مانومتر C شکل (لوله بوردون)
این نوع مانومترها دارای لوله های C شکل هستند، لوله کاربردی از سمتی مسدود بوده و از سمت دیگر به نقطه فشار وصل می گردد. بدین ترتیب زمانی که از نقطه مورد نظر فشار بر یک سر لوله وارد می شود، لوله بوردون حرکت کرده و توسط یک اهرم چرخ دنده و عقربه به جریان در می آید و میزان فشار نشان داده می شود.
مانومتر حلزونی و مارپیچی
این نوع مانومتر، علاوه بر لوله C دارای دو لوله دیگر است که یکی مارپیچی شکل بوده و دیگری حالتی حلزونی دارد. در این فشار سنج، جابجایی متناسب با زاویه خم لوله صورت می گیرد و اندازه کمان لوله بوردونی C شکل این مانومتر، از 360 درجه کمتر است. در صورتی که برای اندازه گیری فشار به حساسیت زیادی نیاز باشد، مانومتر حلزونی و مارپیچی گزینه مناسبی است. همچنین لوله های کاربردی فضای کمی اشغال می کنند.
مانومتر U شکل
این دسته از مانومترها دارای لوله U شکل هستند که یک طرف آنها باز و طرف دیگر به منبع مورد نظر وصل می شود.
مانومتر مورب
در مواردی که به اندازه گیری فشار کمی نیاز باشد، بهتر است از مانومترهای مورب استفاد شود؛ این مانومترها برای اندازه گیری فشار مایعاتی تا 5. 0 اینچ مناسبند.
فشار سنج عقربه ای
این نوع فشارسنج ها یا مانومترها در صنایع مختلف استفاده می شوند. در واقع از آنها در پمپ و کمپرسور، تهویه مطبوع، هیدرولیک و پنوماتیک و … استفاده می شود. این مانومترها جزو رایج ترین و پراستفاده ترین مانومترها به حساب می آیند. در واقع هیمورا در ساخت برخی عرق گیرها از فشارسنج استفاده کرده است. این مانومترها دارای عقربه و صفحه ای کوچک با اعداد و ارقام هستند، بنابراین میزان فشار به راحتی نمایش داده می شود.
ترمومتر چیست؟
در صنایع، اندازه گیری دمای سیستم ها از پارامتر اصلی بوده و اهمیت بالایی دارد. بهترین وسیله جهت اندازه گیری دما در دستگاه ها، ترمومتر می باشد. در واقع ترمومتر وسیله ای دقیق برای اندازه گیری دمای مایعات، گازها و حتی جامدات است که در دستگاه های مختلف استفاده می شود. البته امروزه از ترمومتر در کارخانه ها و پالایشگاه ها و … نیز برای سنجش دما استفاده می شود. ترمومترها انواع مختلفی دارند که شامل نوع عقربه ای، دیجیتال، جیوه ای، الکلی و … است.
موارد استفاده از ترمومتر
- قابل نصب روی دستگاه های مختلف از جمله عرق گیرها، اسانس گیرها، پکیج های حرارتی و …
- قابل استفاده به منظور بررسی الکتروموتورها و سیستم های تهویه
- قابل استفاده در موارد نیاز به آماده سازی غذا
- استفاده جهت تشخیص خطاهای الکتریکی و شناسایی اتلاف انرژی و …
- قابل استفاده در تجهیزات آزمایشگاهی
- قابل استفاده بمنظور نظارت رطوبت و نشتی ساختمان ها
- قابل استفاده در تجهیزات پزشکی
بررسی انواع ترمومتر
ترمومتر جیوه ای
از این ترمومتر بیشتر در منازل و مطب پزشکان استفاده می شود، در واقع دلیل نامگذاری این دماسنج ها این است که در لوله آنها از جیوه استفاده شده که به دما حساس هستند. با تغییر دما، حجم جیوه نیز تغییر یافته و منقبض می گردد.
ترمومتر الکلی
این نوع دماسنج جزو ساده ترین نوع بوده و مخصوص آزمایشگاه ها است، تفاوت این نوع ترمومترها با ترمومترهای جیوه ای در ماده درونی لوله آنهاست. ترمومتر الکلی ایمنی بالای داشته و بهترین گزینه جهت استفاده در آزمایشگاه ها است.
ترمومتر دیجیتالی
این نوع دماسنج ها مخصوص تجهیزات صنعتی هستند، برای مثال از آنها در کولرهای جدید، یخچال ها و اتوهای بزرگ (مخصوص خشکشویی) بیشتر استفاده می شود. عملکرد ترمومترهای دیجیتالی برحسب نیمه رساناها بوده و حسگر کاربردی در آنها، جریان عبوری را براساس تغییرات دما تغییر می دهد؛ در نتیجه دمای محیط توسط همین تغییرات دمایی اندازه گیری می شود.
ترمومتر لیزری
این نوع ترمومترها حالت غیرتماسی دارند و اساس کار آنها، تابش مستقیم مادون قرمز به جسم است.
نتیجه گیری
ترمومتر نوعی گیج دما بوده که وظیفه اندازه گیری دمای مایعات، گازها و جامدات را برعهده دارد و در انواع مختلف الکلی، دیجیتالی، جیوه ای، لیزری و … قابل تولید است. از مانومتر برای اندازه گیری فشار مایعات و گازها استفاده می شود، امروزه مانومتر در بیشتر تجهیزات بکار می رود. مانومترها نیز انواع مختلفی دارند که اصلی ترین آنها مانومتر مارپیچی، مورب، حلزونی و مدل C , U است.
توجه کنید که در برخی دستگاه ها می توان از هر دو امکان (گیج دما و فشار) استفاده کرد، یعنی در ساخت آنها از ترمومتر و مانومتر کنار هم استفاده شده تا میزان دما و فشار بصورت همزمان اندازه گیری شوند.